Category Archives: NO 148

Oppgåva me fekk denne praksisperioden var å fortelje eit eventyr eller ei historie frå den munnlege kulturen. Me skulle øve oss på å bruke ulike forteljarteknikar og måtte tenkje øve korleis me ønska å arbeide med forteljinga etter å ha fortalt den for klassen. Eg vil i denne bloggposten fortelje om mine tankar rundt arbeidet med munnleg forteljing og forklare kva for nokre val eg tok og kvifor eg valde slik eg gjorde.

Eg hadde praksis på 6. trinn ved ein skule som nyttar seg av den opne klasseromløysinga. I arbeidet med munnleg forteljing var det utfordrande å finne nok timar til at alle studentane kunne få fortelje si forteljing og det blei til at me delte elevgruppa i fire. Eg fekk difor ei gruppe på 15 elevar. Vidare blei det til at me valde ei relativt kort økt, den varte ikkje meir enn 40 minuttar. Med dette i tankane blei det til at eg valde forteljinga om dei tre brødrane, som me finn i eventyrboka the Tales of Beedle the Bard. Det er riktig nok ikkje ei historie frå vår munnlege kultur, men eg meiner det fullt ut er ei forteljing mange elevar har møtt gjennom bøkene og filmane om Harry Potter. Eg valde denne forteljinga fordi eg ønska å fortelje om noko som kunne appellere til elevar i 6. klasse. Eg var ganske usikker på om elevane kom til å kjenne att forteljinga, noko eg kjem tilbake til seinare.

Kort fortald handlar forteljinga om tre brødrar. Dei er på veg heim etter ei lang reise, og på vegen oppstår det eit problem – dei må krysse ei elv som er så djup og med så sterke straumar at alle som prøvar å krysse den døyr. Brødrane har magiske kreftar og tryllar fram ei bru, men etter kvart møter dei døden som meiner dei tre brødrane har lurt ham for tre nye offer. Det endar med at dei tre brødrane får eit ønske kvar. Forteljinga endar med komplikasjonar for dei to fyste brødrane og den har ei tydeleg moral.

Førebuing

Det fyste er gjorde etter å ha valt forteljing var å omsetje det til norsk. Dette tok ganske lang tid, med tanke på at eg ønska å få med dei poetiske verkemidla forteljinga hadde på engelsk, og som er nokso vanskeleg å omsetje til norsk. Etter å ha omsett forteljinga følte eg at den satt ganske godt. Men eg hadde fortsatt ein del igjen å gjere. Eg valde å lese gjennom omsetjinga min eit par gonger før eg lagde ei teikneserie ut av det. Eg valde å korte det ned til 6 ruter. Eg brukte lang tid på å lage teikneserien mi, noko det er fleire grunnar til. Eg hadde problem med å korte forteljinga ned til 6 punkt, samstundes som eg visste eg måtte ta med det aller viktigaste. Etter å ha teikna ned forteljinga valde eg å gå gjennom den nokon gonger med hjelp av teikneserien. Til slutt stod eg framfor spegle heime og las det høgt for meg sjølv. Vidare fann eg nokre små rekvisita eg ønska å ha med i forteljarstunda. Mest for min eigen del, då eg følte det var ei god støtte å ha noko konkret framfor meg. Eg valde ein svart blyant som skulle førestille tryllestaven. Eit kvitt viskelær som skulle være steinen og eit svart sjal som skulle være usynlegheitskappa. Altså ikkje noko avansert.

Gjennomføring

Til slutt måtte eg bestemme meg for kva som skulle være meininga med forteljarstunda. For meg var det viktig at det skulle være ei fin stund for både elevane og meg, der fokuset skulle være på forteljinga. Ettersom timen var såpass kort blei det til at eg droppa mykje eg kunne tenkje meg å ha med. Eg bestemte meg for å starte økta med å begynne rett på forteljinga, vidare skulle me samtale om den. Eg bestemte meg for at klassen saman med meg skulle kome fram til dei 6 punkta me meinte var viktigast, og til slut skulle elevane få arbeide med si eigen teikneserie. Eg var veldig usikker på kor god tid eg kom til å ha. Om eg fekk god tid var planen å la elevane få fortelja forteljinga for kvarandre etter dei hadde teikna den ned. Om eg fekk dårleg tid hadde eg tenkt å la elevane få arbeide med teikneserien.

No vil eg fortelje korleis det gjekk å gjennomføre forteljinga. Timen starta med at elevane kom inn i klasserommet relativt raskt. Den einaste beskjeden eg gav da dei kom inn, var at dei som satt langt bak måtte sette seg ved dei ledige pultane lengre framme. Etter at dei hadde gjort det venta eg til det vart heilt stille før eg byrja å fortelle. Eg valde å bruke heile området framfor pultane og gjekk roleg rundt mens eg fortalde. Vidare stoppa eg opp der eg følte det var naturleg med pausar. Eg tok også i bruk rekvisittane mine, og det verka som om elevane likte desse. Ei plass i forteljinga, då eg fortalde om korleis den eine broren var drepen, kviskra ein av elevane kva er ein strupe? Eg responderte på dette og ser i ettertid at eg kanskje kunne ha dramatisert enda meir. Etter at forteljinga var slutt spurde eg elevane om dei hadde hørt forteljinga før. Eit par rakk opp handa, og då ein av dei fortalde at det var frå Harry Potter, såg eg at fleire elevar nikka. Vi samtala om teksten og skreiv opp 6 punktar me saman kom fram til på tavla. Vidare såg eg at vi hadde om lag 10 minuttar igjen og valde difor å la elevane få kose seg med å lage teikneserie ut frå forteljinga. Eg ønska ikkje at resten av økta skulle bli ein stressande oppleving. Då timen var øve viste fleire av elevane stolt fram resultata sine, før dei gjekk ut til friminutt.

Nokre refleksjonar

Eg er glad eg fekk prøve ut å arbeide med munnleg forteljing. Munnleg forteljing er noko eg kjem til å ta med meg i arbeidet som lærar. Eg var på førehand spent på om elevane kom til å synes timen var barnsleg, men det gjorde dei ikkje. Alle satt med store auge og følgde med og det var heilt stille i klasserommet. Eg trur absolutt det er ein arbeidsform man kan nytta i mange ulike samanhengar i skulen.

Bilder frå:

http://blog.crdp-versailles.fr/trainyourears/index.php/post/28/02/2015/The-Tale-of-the-Three-Brothers-Ree

http://harrypotter.wikia.com/wiki/File:DH1_The_Tales_of_Beedle_the_Bard_1st_page,_Deathly_Hallows_symbol.jpg

http://thepostmodernpottercompendium.tumblr.com/post/93152843075/they-heard-the-news-first-on-the-6th-of-july

https://hilery.files.wordpress.com/2012/03/taleofthreebrothers.jpg

I kompetansemåla vi finn i Kunnskapsløftet er det retta fokus mot talemål. Der står det følgjande etter 4. årstrinn: elevene skal kunne beskrive eget talemål og sammenligne med andres. Etter 7. årstrinn står det: elevene skal kunne sammenligne talemål i eget miljø og med noen andre talemålsvarianter og med de skriftlige målformene bokmål og nynorsk. Elevane i norsk skule skal altså både kunne fokusere på eige talemål, men også rette fokus mot andre talemålsvariantar. Samstundes skal dei kunne samanlikne forskjellige talemål med bokmål og nynorsk. Med dette som utgangspunkt vil eg komme med nokre refleksjonar rundt det å sjølv være innflyttar til ein stad med eit heilt forskjelleg talemål enn mitt eige og også komme med tankar eg har rundt talemålsundervisninga i norsk skule i dag. Til slutt vil eg i korte trekk forklare korleis eg ville arbeida med talemålsundervisning i 4. klasse.

Talemål er eit tema eg sjølv via mykje interesse i barndomen. Noko av grunna til dette er nok at eg som 7-åring flytta frå Bergen til Sørlandet og da skilde meg ut med min karakteristiske måte å snakke på. I min klasse snakka alle elevane ein eller anna form for sørlandsk, og i friminutta blei eg fort kjend som jenta som snakka bergensk. Dei fleste elevane på småtrinna visste etter kort tid kven eg var. Til og med lærarane kommenterte dialekta mi. Det oppstod gjerne snåle situasjonar dei fyste månadene i ny klasse. I Bergen pleidde eg å disse i friminutta, mens dei her på Sørlandet ronsa. Men eg lærte raskt å tilpasse meg talemålet til klassekameratane mine. Noko eg i ettertid har tenkt over, er det faktum at norsklæraren min aldri brukte meg og mitt talemål som ein ressurs i undervisninga. Eg kan heller ikkje huske å ha lært noko om forskjellige talemål før mykje seinare i skulegangen.

Som eg innleiingsvis skreiv, står det i Kunnskapsløftet at elevane skal lære om talemål i skulen og tileigne seg kunnskap om dette. Talemål er eit spennande tema man kan vie mykje tid i klasserommet og eg trur dei aller fleste elevane har ein eller anna erfaring med andre talemål enn sitt eige. Elevane vil difor kunne bidra mykje sjølv i ein diskusjon om talemål. Eg vil vidare kommentere korleis læraren kan arbeidet med talemål i ei undervisningsøkt i 4. klasse.

Læraren kunne introdusert temaet med å starte ei samtale om kva omgrepet talemål betyr. Ho kunne starta med norsk språkhistorie, da spesielt Ivar Aasen og Knud Knudsen og deira arbeid med skriftspråka bokmål og nynorsk. Eg ville ikkje brukt meir tid enn nødvendig på dette. Læraren måtte sjølvsagt forklart kor dei forskjellige talemåla er frå og burde da rette fokus mot dei fire dialektområda i Norge som er: nord-norsk, austnorsk, vestlandsk og trøndersk. Eg ville sjølvsagt poengtert at det innanfor desse områda er store variasjonar i talemålet. Vidare kunne elevane få diskutera saman to og to for å finne ut av kva slags talemål dei sjølv har. Resultata av dette kunne læraren skrevet opp på tavla, slik at ein kunne sjå mangfaldet i klassen. Avsluttande kunne det blitt vist ein episode av nettserien Dialektlandskapet som finns på NRK sine nettsider. Sjølv ville eg prøvd å finne ein episode som omhandlar eit talemål som er tilnærma likt talemålet i regionen skulen held til. Aller sist kunne elevane fått i lekse å finne ut av kor foreldra deira er frå og om dei har ein anna dialekt enn dei sjølv har. Dette kunne vi arbeida vidare med i neste norskøkt. 

Bilder frå:

http://www.nrk.no/kultur/stem-pa-din-dialekt-favoritt_-1.6429817

http://ndla.no/nb/node/70081

I denne oppgåva vil eg ta for meg den didaktisk iscenesetjinga forlag som metode. Eg har tatt i bruk boka Dialogar om tekst (Håland og Lorentzen, 2007). Eg vil i oppgåva forklare kva eg meine er bra med metoden og kvifor eg trur på den. Fyrst vil eg kort gjere greie for kva forlag som metode er.

Forlag som metode går ut på at elevane får moglegheit til å skape eigne tekstar og bøker. Elevane og læraren har ulike rollar, der læraren trår inn i rolla som forlagssjef, medan elevane er forfattarar. Forlaget integrerer fire av dei fem grunnleggjande dugleikane: lese, skrive, bruk av digitale verktøy og munnleg bruk av språket. Når elevane skal skape eigne tekstar, kan det være dei hentar inspirasjon frå forskjellige fag. Då må dei kunne lese i fleire fag. Dei må kunne samtale om tekstane sine med forlagssjefen og andre elevar i klassen. Inspirasjon kan hentas frå internett, og om det er moglegheit for det, kan elevane få bruke PC. Ikkje minst må elevane kunne skrive, då dette er noko forlaget framfor alt fremjar. 

Leikekonseptet

Leiken er eit viktig konsept i denne metoden og læraren står framfor mange val i planlegginga av forlaget og korleis det skal fungere. Ynskjer læraren å byte namn når ho går inn i rolla som forlagssjef og vil ho ta i bruk kostymer? Som forlagssjef får dessutan læraren ein viss autoritet. Forlagssjefen kan ta avgjersler utan at dette vert teken som kritikk. Trykkeriet er ein fin plass for forlagssjefen og forfattarane å få i gang gode dialogar. Trykkeriet har eit høgtideleg preg over seg. Forlagssjefen har siste ordet, men det er viktig å hugse på at forfattarane skal få være med å bestemme over sine eigne prosjekt.

Noko eg meine er veldig viktig er at forlagssjefen ikkje skal skjenne på elevane. Forlagssjefen må være ein person som inspirerer til skriving og set krav til sjølve skrivinga, ikkje elevanes åtferd. Om det er ein klasse prega av åtferdsvanskar, tenkjer eg at læraren på forhand kan samtale med elevane om korleis dei ynskjer å ha det i forlaget sitt, og kva forlagssjefen forventar av forfattarane.

Støttande stillas

Under skriveøkta kan elevane søke råd og rettleiing hos forlagssjefen, eller hos dei andre elevane i klassen. Her kan dei få hjelp til å stave ord, eller så kan forlagssjefen komme med forslag til korleis dei kan gjere boka enda betre. Dessutan kan det være bra for elevane å få idémyldre både med andre elevar og med læraren.

Det kan være lurt å ta i bruk ein responskrok i klasserommet. Her kan elevane søke råd hos forlagssjefen eller hos andre elevar som er ute i same ærend som dei sjølv er. Om elevane søker råd hos kvarandre kan dette skape spontan respons, og elevane kan være til hjelp for kvarandre på ulike nivå. Mykje av elevanes læringspotensial, i denne måten å arbeide på, ligg i den tida ein har til å samtale med elevane om tekstene deira.

Arbeidet blir verdsett

Når ein elev er ferdig med boka si, gjev eleven boka til forlagssjefen. Det er forlagssjefen sitt ansvar å stifte boka saman til nesten økt og å godkjenne den. Etter godkjenninga skal teksten framførast. No er det kvar enkelt elev sin tur til å være synleg og i sentrum i klasserommet. Eg tykkjer det verkar lurt å la forlagssjefen lese opp dei ferdige resultata. Forlag som metode er i hovudsak skriveopplæring, og det kan være fint for elevane å få høyre sine eigne tekstar lest opp. Ved å lese opp alle elevane sine ferdige resultat, får elevane ei kjensel av at det dei arbeidar med på skulen er viktig, og dei får ei kjensel av å være verdsette. Dette meiner eg er utruleg viktig. Det er lite motiverande å arbeide med noko over lengre tid, om det blir stua bort bakarst i hylla.

Kjelder:

Håland, A., & Lorentzen, Rutt Trøite. (2007). Dialogar om tekst : Praktisk arbeid med elevtekstar i norskfaget. Oslo: Universitetsforlaget.

Bilder frå:

http://www.studenttorget.no/index.php?show=5192&expand=4631,5192&yrkesid=241

http://www.bestcollegesonline.com/blog/2012/07/02/the-top-100-creative-writing-blogs-updated/

http://www.forlagsliv.no/pocketprat/files/2011/12/skrive__forfatter___564132p.jpg

I denne oppgåva til eg peke på narratologiske skilnader og likskapar mellom Gaute Heivolls biletbok Himmelen bak huset og filmadaptasjonen av boka. Fyrst vil eg gi eit innblikk i bokas innhald.

I Himmelen bak huset møter me den vesle guten Jon og far hans i huset deira. Mor til Jon er død, noko som er eit gjennomgåande tema i boka. Sjølv om ho er død, kjem ho inn til han kvar kveld etter han har lagt seg. Mein ein kveld kjem ho ikkje, noko som føyrer til at Jon ikkje får sove. Svarte fingrar opnar skapdørene og ut kjem kleda hans, men dei har ikkje ansikt. Da far til Jon finn ut at han er redd, tek han Jons gamle, øydelagde genser og raknar den opp. Til slut har dei et raudt nøste. Dei knyt tråden rundt fars tå og om Jon vert redd kan han dra i tråden. Midt på natta vaknar Jon og drar i tråden, men far kjem ikkje. Jon listar seg ut av rommet, men tråden leder ikkje til far. Den leder Jon ut i mørket og til trehytta. Der møter Jon mor, far og kleda som no har fått ansikt.

Å lage ein filmversjon av ei bok kan by på mange utfordringar. Vidare vil eg trekke fram det  eg meiner kunne vore problematisk da dei skulle lage filmversjon ut av boka Himmelen bak huset. Eg vil også kommentere korleis er sjølv synast dei klarte å løyse desse utfordringane.

Bokversjone av Himmelen bak huset har noko nostalgisk øve seg, den er mørk både visuelt og i innhald. Det å skulle overføre det mørke til lerretet kan være problematisk da mørket kan gjere det uoversiktleg. Eg synast ikkje filmskaparane har overført like mye av mørket over til filmen. Her er det musikken som kallar fram mykje av stemninga me i boka får gjennom dei dystre, skyggefulle bileta.

Mens litteraturen sitt store fortinn er å formidle tankar kan dette være vanskeleg på film. I boka får me med oss Jon sine tankar, han er ein eg-forteljar. Dette kan også være problematisk da det sjeldan funkar å ha ein eg-forteljar på film. Filmskaparane har valt å løyse dette ved å ha ei forteljarstemme som forklarar og gir oss tankane sine.

Heile filmen startar med eit frampeik, ein prolepse, ved at Jon går ut av huset og inn i skogen til trehytta si. På vegen forklarar han med forteljarstemma si at mora ikkje kom inn til han kvelden i førevegen, noko ho pleiar. Frampeiket skapar dynamikk og spenning rundt det som seinare kjem i filmen. Musikken spelar, som eg tidlegare har fortalt, ei viktig rolle her. Den er med på å skape kjensler ein vanskeleg kan få forklart berre med teksta si formidling. Med hjelp av frampeiket, musikken og scena der Jon og faren sit i stua og ser på fjernsyn og teiknar blir det enklare for mottakarane å forstå at mora er død. Eg meiner filmskaparane har løyst dette på ei god måte, spesielt med tanke på kor vanskeleg det kan være å overføre noko frå ein tekst til skjermen.

Bildane i bokversjonen er i svart-kvitt og består av mange skygger, det einaste som stikker seg fram er den raude tråden. Den kan ses som eit paratekstuelt rammeverk, ein gjennomgåande raud tråd. Den går igjen gjennom heile boka, ikkje bare på bildane og i teksten, men også fysisk ved at den er som eit bokmerke i boka. Tråden kan også ses som bokas bærande symbol. I filmversjonen er den raude tråden ein kjernefunksjon, om ikkje Jon hadde følgd den raude tråden ut i skogen, ville det ikkje lenger vore ein adaptasjon av boka. Filmversjonen visar ultranære innstillingar, da spesielt med tanke på tråden.

Bilder fra:

http://nydalenbokstue.no/produkt/barne-og-ungd-boker/himmelen-bak-huset-gaute-heivoll

http://www.nrk.no/sorlandet/pris-til-_himmelen-bak-huset_-1.7856505